Kerk-zijn in Oekraïne is, in deze tijden van oorlog, moeilijk, wél heel noodzakelijk. In de eerste maanden van de oorlog lag het kerkelijk leven nagenoeg plat. In de loop der maanden kwam er veerkracht terug: zo werden jeugdkampen georganiseerd, werden de plots werkloze bouwvakkers ingezet om een gebouw van de kerk om te bouwen tot weeshuis, er werd blikvoedsel verzameld om voedselpakketten te maken voor oudere mensen en ook de pastores konden elkaar in augustus samen met gereformeerde collega’s in Rivne, in het westen van Oekraïne, treffen.

Een grote steun in dat geheel is de Martin Luther Bund. Dat is een Duitse stichting die lutherse kerken in de diaspora op alle mogelijke manieren ondersteuning geeft. Hetzij financieel, of met kennis en zelfs met menskracht. De Martin Luther Bund heeft, via destijds de ELKRAS (lutherse kerken in Rusland en andere staten), een decennialange samenwerking met lutheranen in Oekraïne. De Bund ondersteunt van harte en daar waar kan met man en macht, alle initiatieven die vanuit de kerk in Oekraïne zelf ondernomen worden. Dat krijgt, sinds het begin van de oorlog, gelukkig steeds meer vorm.

Volwassenen ontmoetten elkaar wel daar waar mogelijk was in zo goed en zo kwaad als het ging georganiseerde kerkdiensten. Het gewone leven van de kerkelijke gemeenschap kwam abrupt tot een stop. In de loop van het voorjaar 2022 werd, lutherse kerk-breed in Oekraïne voorzichtig gekeken wat er toch kon. Bijvoorbeeld toch een kinder- en jongerenkamp. Op vraag van de lutherse dominee in Odessa organiseerden juist teenagers uiteindelijk in totaal drie zomerkampen, voor zichzelf, maar ook samen met volwassenen voor jongere kinderen.

Bij de ontmoeting stond ‘Pastoraat in tijden van oorlog’ bovenaan op de agenda. Tegen het einde van de bijeenkomst was er aandacht voor ‘leenmoeders’ in de vorm van een boek dat onlangs is verschenen over dit onderwerp. Jaarlijks worden 2000 kinderen geboren, die voldragen worden door Oekraïense vrouwen, voor vooral buitenlandse ouders. Die buitenlandse adoptieouders kunnen nu veelal niet naar Oekraïne komen om de kinderen op te halen. Een gecompliceerde kwestie, vooral voor de ‘leenmoeders’.

Charkov, diaconie

De stad Charkov, heel dicht bij de Russische grens, is maanden geteisterd door zware aanvallen van het Russische leger. Dat slaagde er niet in om de stad in te nemen, maar door de zware gevechten en de overvliegende en ook doel rakende raketten en wapens ontvluchtten honderdduizenden de stad. De stad is vanaf het begin van de oorlog ontwricht. De kleine lutherse gemeente ‘Heilige Hemelvaart’ heeft vooral praktisch alle ‘buren’ ondersteunt die dat nodig hadden. Bij een gebrek aan luiers, zorgden vrijwilligers van de gemeente dat er luiers kwamen. Datzelfde gold voor bijvoorbeeld medicijnen en incontinentieluiers. Met hulp van de Poolse lutherse kerk werden de spullen aangekocht, naar Charkov gebracht en uitgedeeld. De gemeente heeft ook zo goed en zo kwaad als dat kon en kan met naast Poolse hulp ook Estse en Duitse hulp, het onderwijs in de stad ondersteund, zowel met ruimte als ook met de aanschaf van computers.

Samenwerking

Over samenwerking gesproken: de Duitse partnerstad van Odessa, Regensburg, heeft zich enorm ontfermd over met name 5.000 lutherse vluchtelingen uit Odessa ingezet. In Regensburg zijn lutheranen een hele kleine minderheid, maar met gezamenlijke inspanningen van ook andere denominaties en de stad zelf, is onderdak in de stad en ommelanden gevonden. De Martin-Luther-Saal, is omgetoverd tot ‘Oekraïne-café’ een ontmoetingsplek voor jong en oud.

De Lutherse Wereldfederatie heeft bij het begin van de oorlog meteen geld gealloceerd voor steun, steun in Oekraïne zelf, maar ook aan de Poolse lutherse kerk. Er is zelfs, in samenwerking met de Poolse lutheranen, een LWF-Polen-Oekraïne kantoor geopend in Warschau. Vanuit dat kantoor is, samen met ook de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties (UNHCR) met zes geldpunten (mutiple purpose cash assitence, MPCA) in het land voorzien in cash om vluchtelingen de broodnodige dingen te kunnen laten kopen. Die cashpunten hadden in september 2022 in totaal 60.300 Oekraïense vluchtelingen in Polen bereikt. De ervaringen met het geven van geld zijn goed, mensen gebruiken het daadwerkelijk voor dat wat ze nodig hebben.

Na acht maanden oorlog verschuift de hulp van de LWF nu naar bescherming en sociale samenhang, en naar onderwijs. De LWF heeft onlangs aan 48 stafmensen door heel Polen trainingen gegeven die gaan over psychosociale ondersteuning in de gemeenschap. Veel staf zijn zelf vluchteling. Alleen al door de training ontstaat er een samenhang tussen de zes verschillende centra van waaruit de LWF de hulp geeft.

Praxedis Bouwman

Wilt u, naast wellicht uw eigen inzet in een van de ontelbaar vele initiatieven in Nederland, de lutherse gemeenschappen in Oekraïne steunen? Uw steun komt via de Lutherstichting en de Martin Luther Bund rechtstreeks in de haarvaten van de maatschappij terecht. Luther Stichting, NL25INGB 0002 6509 68.

Wilt u de (nood)hulp van de Lutherse Wereldfederatie steunen? Dat kan via het Nederlands Luthers Genootschap voor In- en Uitwendige Zending, NL28INGB 0000 0433 60

Bij beide giften kunt u specifiek in de omschrijving ‘Oekraïne’ aangeven.